Antik Yunan Tragedyaları | Antik Yunan Tragedya Yazarları | Kısa Özetleriyle 5 Tragedya

Antik Yunan Tragedyası

Antik Yunan Tragedyaları dendiği zaman aklımıza ilk olarak efsanelerden ilham alan tragedyalar, tiyatronun ilk örneklerini oluşturduğu gelir. Antik Yunan Tragedyaları, tiyatronun tarihi gelişiminde önemli bir yer tutmuştur ve arkasından gelen tiyatro türlerinin ve oyunların üzerinde büyük bir etki bırakmıştır.

Yunan tiyatrosunun başlangıcı olarak kabul edilen Dionysos şenlikleri, aynı zamanda tragedyanın doğuşu olarak kabul edilmektedir. Tragedyaların temalarını oluşturan mitoslar, dönemin hikâyeleri olmasına rağmen günümüze kadar ulaşmış ve önemini korumuştur. Tragedyanın özelliklerin en başında sahnede ki iki zıt kutbun bulunduğunu bilmemiz gerekmektedir. Konunun kahramanına “Protagonist” denir ve bu kahramanın karşısında duran rakipleri “Antagonist” olarak adlandırılmaktadır.

Olayların akışında kahraman, hatalarından dolayı bir bedel öder ve bu süreçte suçlarından arınma (katharsis) yaşar. Tragedyanın sürükleyici olay örgüsü, seyirciyi heyecanlı ve gerilimli sahnelerde kendine çeker ve izleyici, oyuncuyla empati kurarak kendi katharsis’ini yaşar. Genellikle tragedyalar, kahramanın yenilgisi veya ölümüyle sona erer. Antik tiyatronun en önemli trajedi yazarları ise Aiskhylos, Sophokles ve Euripides olarak bilinir.

Gelin bir de Antik Yunan Tragedya Yazarlarını ve bu yazarların ürettikleri eserlerden en çok bilinen ve okunan beş tanesini okuyalım.

Antik Yunan Tragedya Yazarları

Antik Yunan Tragedya Yazarları arasında en bilinen ve eserlerinin günümüze kadar geldiği 3 yazar vardır.

• Aiskhylos (MÖ 525-456): Antik Yunan’ın ilk büyük trajedi yazarı olarak kabul edilir. En bilinen eserleri arasında “Oresteia” üçlemesi ve “Persler” yer alır.
• Sophokles (MÖ 496-406): Trajedinin büyük ustalarından biridir. En bilinen eserleri “Kral Oidipus“, “Antigone” ve “Elektra”dır.
• Euripides (MÖ 480-406): Trajedi türüne yenilikler getirmiştir. En bilinen eserleri “Medea”, “Bakkhalar” ve “Hippolytos”tur.

Tragedya ahlak yönünden ciddi olan, kendi içinde bütünlük gösteren ve belli bir ölçü içine sığdırılmış, belli bir aksiyonun yeniden yaratılmasıdır. Tragedya uyandırdığı acıma ve korku duygularıyla ruhu tutkulardan arıtmaktadır.

-Aristoteles

Antik Yunan Tragedyaları

1. Kral Oidipus – Sophokles
2. Medea – Euripides
3. Elektra – Sophokles
4. Zincire Vurulmuş Prometheus – Aiskhylos
5. Antigone – Sophokles

Kral Oidipus – Sophokles

Laios, Thebai’nin kralı ve Oidipus’un babasıdır. Oidipus doğduğunda, bir kahin onun babasını öldürüp annesiyle evleneceğini kehanet eder. Bunu duyan Laios ve eşi, bebeği ayaklarından bağlayıp bir çobana vererek öldürmesini ister. Ancak çoban bunu yapmaz ve bebeği, çocuğu olmayan Korinthos kralı Polybos’a verir. Oidipus, Polybos’un oğlu olarak büyür.

Bir gün, Oidipus üvey evlat olduğunu öğrenir ve kentini terk eder. Delphi’deki Apollon kahinlerine gider ve onlar da aynı kehaneti tekrar eder: Babasını öldürecek ve annesiyle evlenecektir. Bunun üzerine Oidipus, eve dönmeme kararı alır. Yolda, üç yolun kesiştiği yerde Laios ile karşılaşır ve onu bilmeden öldürür.

Thebai’de, Laios’un öldüğü duyulunca, krallık ve kraliçenin eşi olma hakkı, Thebai’yi tehdit eden sfenksi öldürene verilecektir. Sfenks, “Hangi yaratık sabah dört, öğlen iki, akşam üç ayakla yürür?” bilmecesini sorar ve bilemeyeni öldürür. Oidipus, doğru cevabı vererek sfenksi yener. Bu başarıyla Oidipus, hem Thebai’nin kralı olur hem de Kraliçe Iokaste (annesiyle) evlenir.

Bu evlilikten dört çocukları olur: Eteokles, Polyneikes, Antigone ve Ismene. Ancak bir süre sonra Thebai kenti felaketlerle karşılaşır. Oidipus’un gerçek kimliği ortaya çıktığında, bu felaketlerin nedeninin kendisi olduğu anlaşılır. Gerçeği öğrenen Iokaste intihar eder ve Oidipus kendini kör eder.

Sophokles’in bu eseri kitap olarak günümüzde okunmaktadır. Kral Oidipus Kitap Özetini okumak isterseniz, linke tıklayabilir ve yazmış olduğum yazıya göz atabilirsiniz.

Medea – Euripides

Kral Aites’in kızı olan büyücü Medea, Argo gemisiyle Kolkhis’e gelen Argonautlardan Iason’a ilk görüşte aşık olur. Yunanlılar, kralın sahip olduğu “altın postu” almak için buraya gelmişlerdir. Medea, kardeşini öldürme pahasına altın postu Iason’a verir ve onunla evlenerek ülkesini terk eder. İki erkek çocukları olur.

Bir süre sonra Korint kralı Kreon, kızını Iason’la evlendirmek ister ve Iason da bunu kabul eder. Kreon, Medea’ya çocuklarını alıp gitmesi için zaman tanır. Medea ise ülkeden ayrılmak için ek bir gün daha ister. Her şeyi kabul etmiş gibi görünen Medea, yeni geline bir elbise gönderir. Elbise zehirlidir ve kral ile kızı Glauke’yi öldürür. Medea, kocasından intikam almak için kendi çocuklarını da öldürür. Oyunun sonunda, Medea ateşten atların çektiği bir arabayla gökyüzüne kaybolur.

Elektra – Sophokles

Elektra, Argos Kralı Agamemnon’un kızıdır. Annesi Klytaimnestra ve onun sevgilisi Aigisthos, Agamemnon’u öldürür ve Argos’un sarayında hüküm sürmeye başlarlar. Elektra ise kötü muamele görür ve köle gibi davranılır. Aigisthos, Elektra’nın babasının intikamını almasından korktuğu için onu fakir bir adamla evlendirir.

Elektra, kardeşi Orestes’in dönüp annesi ve Aigisthos’tan intikam alacağı günü bekler. Orestes nihayet Argos’a döner ve kendini Elektra’ya tanıtır. Bir ayin sırasında Orestes, Aigisthos’u öldürür. Orestes, annesini öldürmek konusunda tereddüt eder, ancak Elektra onu ikna eder. Elektra, annesini kandırarak evine çağırır ve Orestes ile birlikte annelerini öldürürler.

Görselin kaynağına ulaşmak için tıklayınız.

Bu olaydan sonra, iki kardeş pişmanlık duyar, ama artık çok geçtir. Orestes ülkesinden ayrılır ve bir daha geri dönmez. Elektra ise kocasıyla birlikte evine döner.

Zincire Vurulmuş Prometheus – Aiskhylos

“Zincire Vurulmuş Prometheus”, yazılmış ve kabul edilen ilk tiyatro metinlerinden birisidir. Metin, İskitler Ülkesi’nde geçer. Oyun, Olympos Tanrıları’na başkaldıran titan Prometheus’un, ateşi tanrılardan çalarak insanlara vermesini anlatır. Ateş, uygarlığın temelidir ve insanlık ateşle birlikte karanlık mağaralardan çıkıp medeniyeti başlatmıştır. Bu olay tanrıları öfkelendirir ve Zeus‘un emriyle Prometheus, güç ve kuvveti simgeleyen tanrı Hepaistos tarafından zincire vurulur.

Görselin kaynağına ulaşmak için tıklayınız.

Denizleri temsil eden tanrı Okeanos, Prometheus’a yardım etmek ister, ancak Prometheus yardımını reddeder. Tanrılar tarafından görevlendirilen bir kartal, sürekli olarak her gece yeniden oluşan Prometheus’un karaciğerini yer. Prometheus, Kafkas Dağı’nın tepesinde bu işkenceye maruz kalır. Sonunda Zeus‘un yarı tanrı, yarı ölümlü oğlu Herakles tarafından kurtarılır. Prometheus;

“Zeus tahtından düşmedikçe benim işkencelerimin sonu yoktur.”

der ve insanlığın yolunu aydınlatır.

Antigone – Sophokles

Antigone, Kral Oidipus’un kızıdır. Oidipus, oğullarının baskısıyla tahtı bırakıp Thebai’den sürülmüş ve kızı Antigone’un yardımıyla Kolonos’a giderek orada ölmüştür. Oidipus’un oğulları Eteocles ve Polyneikes, Thebai’yi yönetme konusunda savaşıp birbirlerini öldürünce dayıları Kreon kral olur. Kreon, Eteocles’in kahraman ilan edilip törenle gömülmesini, Polyneikes’in ise yabancıların yardımıyla tahtı ele geçirmeye çalıştığı için cesedinin açıkta bırakılmasını emreder.

Halk bu emre karşı çıksa da sesini çıkaramaz. Ancak Antigone, ölüm cezası bile olsa kardeşlik görevini yerine getirmekte kararlıdır. Her ölünün gömülmeye hakkı olduğuna inanan Antigone, kız kardeşi Ismene’nin yardım etmemesine rağmen, Polyneikes’i gömer. Bunun sonucunda Kreon tarafından diri diri gömülme cezasına çarptırılır.

Fotoğraf sahibi İrem Karakaş’ın görsel kaynağına ulaşmak için tıklayınız.

Zincire Vurulmuş Prometheus, Aiskhylos; Kral Oidipus, Sophokles; Medea, Euripides; Antigone, Sophokles ve Elektra, Sophokles kitaplarını Hasan Ali Yücel Klasikleri dizisinden okuyabilirsiniz.

Bu yazıyı hazırlarken ön okuma yapmış olduğum ve yararlandığım Kadıköy Boa Sahne sitesinden yazının tamamına ve tiyatro oyunlarının ülkemizde kimler tarafından oynandığını okumak için tıklayınız.